Tại Việt Nam, nơi tiềm năng điện mặt trời trên mái nhà được ước tính lên đến 140 GW nhưng tỷ lệ ứng dụng vẫn còn khiêm tốn, những startup năng lượng như Xsolar Energy đang mở ra hướng đi mới đầy tiềm năng. Thay vì tiếp cận bài toán năng lượng tái tạo từ góc độ sản xuất hoặc thiết bị, Xsolar giải bài toán chi phí đầu tư ban đầu và tối ưu hiệu suất tiêu thụ thông qua công nghệ. Bằng mô hình “không cần trả trước” (zero upfront investment) kết hợp với hệ thống quản lý năng lượng thông minh, startup này đang mở ra một hướng đi khả thi cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa trong hành trình chuyển đổi xanh.
Ý tưởng khởi đầu của Xsolar xuất phát từ một quan sát thực tế: phần lớn doanh nghiệp Việt Nam dù có nhu cầu cắt giảm chi phí điện nhưng lại không đủ năng lực tài chính để đầu tư vào hệ thống điện mặt trời, vốn cần chi phí lắp đặt ban đầu cao và thời gian hoàn vốn dài. Thêm vào đó, hạ tầng kỹ thuật tại chỗ còn manh mún, thiếu đồng bộ khiến khả năng quản lý, vận hành hệ thống sau khi lắp đặt gặp nhiều trở ngại. Trước bối cảnh đó, nhóm sáng lập Xsolar quyết định thiết kế một mô hình tích hợp: họ không chỉ cung cấp thiết bị mà còn tài trợ vốn và xây dựng nền tảng kỹ thuật số để giám sát và tối ưu hóa tiêu thụ năng lượng theo thời gian thực. Đây là điểm khác biệt lớn so với các mô hình EPC truyền thống hoặc các nhà phân phối thiết bị đơn thuần.
Hành trình R&D bắt đầu từ việc thử nghiệm các mô hình tài chính phù hợp với SME, nhóm khách hàng mục tiêu của Xsolar. Họ đã thử nghiệm nhiều phương án như thuê bao trọn gói, trả tiền theo mức tiêu thụ, và cuối cùng lựa chọn mô hình kết hợp: vừa thuê, vừa chia sẻ lợi ích tiết kiệm. Về mặt công nghệ, đội ngũ tập trung phát triển EnergyX – một nền tảng quản lý năng lượng thông minh tích hợp AIoT (Artificial Intelligence of Things). EnergyX không đơn thuần là phần mềm giám sát mà là trung tâm phân tích dữ liệu tiêu thụ năng lượng, cung cấp gợi ý tối ưu hóa vận hành, cảnh báo bất thường và kết nối với các hệ thống khác như xe điện (EV), lưu trữ năng lượng (BESS) và quản lý tòa nhà (BMS). Tech stack của hệ thống này dựa trên kiến trúc microservices, sử dụng giao tiếp thời gian thực (MQTT), tích hợp AI lightweight cho thiết bị biên và có khả năng mở rộng qua API để tương thích với nhiều nhà sản xuất thiết bị khác nhau. Chính tính mở này giúp Xsolar triển khai linh hoạt ở nhiều mô hình doanh nghiệp khác nhau mà không phụ thuộc nhà cung cấp phần cứng.
Một trong những cột mốc đáng chú ý trong quá trình hoàn thiện công nghệ là việc Xsolar tham gia các chương trình hỗ trợ như P4G Vietnam Summit 2025. Tại đây, startup được giới thiệu trong khu triển lãm đổi mới sáng tạo, mở ra cơ hội tiếp xúc với nhà đầu tư quốc tế và đơn vị hỗ trợ kỹ thuật. Thông qua các buổi cố vấn trực tiếp, nhóm sáng lập được tư vấn về các tiêu chuẩn kỹ thuật năng lượng quốc tế, mô hình đo lường hiệu quả đầu tư, cũng như chiến lược mở rộng thị trường qua hình thức hợp tác PPP hoặc ESCO. Những hỗ trợ này góp phần tinh chỉnh EnergyX thành nền tảng không chỉ phục vụ khách hàng SME trong nước mà còn sẵn sàng nhân rộng sang các thị trường đang phát triển với điều kiện tương tự.
So với nhiều giải pháp năng lượng khác trên thị trường, vốn chỉ cung cấp tấm pin hoặc dịch vụ lắp đặt, Xsolar vượt lên nhờ tích hợp chiều sâu công nghệ số vào hệ sinh thái điện mặt trời. Chính nền tảng quản lý năng lượng thông minh này mới là phần lõi tạo nên lợi thế cạnh tranh dài hạn. Nhờ khả năng phân tích và tối ưu thời gian thực, EnergyX giúp khách hàng không chỉ tiết kiệm chi phí điện mà còn có cơ sở dữ liệu để thương lượng với EVN, đánh giá hiệu suất thiết bị và lên kế hoạch mở rộng phù hợp.
Tuy nhiên, hành trình phát triển không thiếu những bài học. Một trong số đó là bài học về tính đơn giản hóa khi tiếp cận người dùng. Những tháng đầu, Xsolar từng giới thiệu hệ thống với rất nhiều chỉ số kỹ thuật phức tạp khiến khách hàng SME cảm thấy bị quá tải. Sau đó, họ chuyển hướng giao diện EnergyX thành dashboard đơn giản, chỉ tập trung vào 3 chỉ số: mức tiết kiệm hàng tháng, hiệu suất hệ thống, và cảnh báo thiết bị. Quyết định này khiến tỷ lệ sử dụng nền tảng tăng gấp đôi và cải thiện đáng kể mức độ hài lòng của khách hàng.
Với cách tiếp cận “Energy-as-a-Service”, tư duy công nghệ lấy SME làm trung tâm, và năng lực phát triển giải pháp phần mềm linh hoạt, Xsolar Energy đang từng bước khẳng định vai trò của mình trong hệ sinh thái năng lượng tái tạo tại Việt Nam. Với những startup đang phát triển sản phẩm công nghệ ở lĩnh vực hạ tầng xanh, bài học từ Xsolar rất rõ ràng: đổi mới không nằm ở việc tạo ra một thiết bị mới, mà ở chỗ cấu trúc lại chuỗi giá trị và hành vi tiêu dùng thông qua dữ liệu, nền tảng số và mô hình tài chính sáng tạo.
