Tại Ethiopia, một trong những thách thức lớn nhất với nông dân quy mô nhỏ là làm sao để nông sản không bị hư hỏng ngay sau thu hoạch. Ước tính, hơn 30% sản lượng trái cây và rau quả tươi bị lãng phí vì thiếu quy trình bảo quản và chế biến sau thu hoạch. Trong bối cảnh đó, mô hình của Yarashoo Agro Industry hợp tác cùng CARE đã trở thành một ví dụ điển hình về cách một startup địa phương ứng dụng công nghệ để xây dựng chuỗi giá trị nông sản sấy khô, đồng thời thúc đẩy sinh kế bền vững cho phụ nữ và thanh niên nông thôn.
Yarashoo bắt đầu từ một ý tưởng đơn giản: thay vì để nông sản tươi bị hỏng trên ruộng, tại sao không thu mua trực tiếp từ nông dân, chế biến thành sản phẩm sấy khô và phân phối ra thị trường trong và ngoài nước? Từ ý tưởng đó, startup phát triển thương hiệu Aifa Foods, tập trung vào các sản phẩm trái cây và rau củ sấy khô. Tuy nhiên, để biến một mô hình tưởng chừng đơn giản thành thực tế, Yarashoo cần một hành trình R&D bền bỉ: từ nghiên cứu kỹ thuật sấy phù hợp với đặc tính từng loại nông sản địa phương, đến thiết kế dây chuyền chế biến phù hợp với quy mô nhỏ mà vẫn đảm bảo chất lượng và an toàn vệ sinh thực phẩm.
Một trong những điểm đáng chú ý trong hành trình công nghệ của Yarashoo là lựa chọn sử dụng công nghệ sấy năng lượng mặt trời kết hợp với quy trình sấy lạnh cải tiến. Tech stack ban đầu rất đơn giản, nhưng qua từng giai đoạn MVP và thử nghiệm tại các điểm thu mua, nhóm kỹ thuật nhận ra cần thêm cảm biến nhiệt, độ ẩm và bộ vi điều khiển để đảm bảo kiểm soát chất lượng đồng đều giữa các mẻ sản phẩm. Một hệ thống theo dõi dữ liệu vận hành thủ công bằng Excel cũng dần được số hóa bằng phần mềm mã nguồn mở tích hợp trên thiết bị di động, cho phép nhóm vận hành địa phương ghi nhận số liệu theo thời gian thực.
CARE đóng vai trò như một đối tác chiến lược, hỗ trợ kết nối chính sách, cung cấp tập huấn kỹ thuật cho nông dân và nhóm chế biến, đồng thời giúp Yarashoo tiếp cận nguồn vốn và mạng lưới phát triển quốc tế. Sự kết hợp giữa năng lực công nghệ, vận hành của startup và hiểu biết sâu sắc của CARE về bối cảnh nông thôn tại Ethiopia đã tạo ra một mô hình tăng trưởng mang tính bao trùm. Các điểm thu mua và đóng gói sản phẩm do phụ nữ và thanh niên địa phương vận hành không chỉ giải quyết vấn đề thất nghiệp, mà còn đóng vai trò lan tỏa kỹ năng bảo quản và chế biến tới các cộng đồng lân cận.
So với các mô hình chế biến quy mô công nghiệp tại đô thị hoặc nhập khẩu thiết bị hiện đại, Yarashoo chọn hướng đi công nghệ phù hợp với điều kiện địa phương, dễ nhân rộng và có thể đào tạo nhanh. Đây là điểm khác biệt quan trọng giúp mô hình không chỉ khả thi trên lý thuyết, mà thực sự tạo tác động trong thực tiễn. Tại hội nghị thượng đỉnh P4G Việt Nam 2025, mô hình này được đánh giá cao nhờ tính ứng dụng và khả năng nhân rộng trong các hệ sinh thái nông nghiệp đang phát triển khác.
Một bài học lớn từ Yarashoo là sự kiên nhẫn và linh hoạt trong hành trình hoàn thiện công nghệ. Những phiên bản MVP đầu tiên từng thất bại vì chất lượng sản phẩm không đồng đều, bao bì chưa phù hợp thị trường xuất khẩu, hay quy trình thu mua thiếu ổn định. Nhưng thay vì theo đuổi công nghệ cao cấp hoặc mở rộng quá nhanh, đội ngũ sáng lập liên tục cải tiến theo phản hồi từ thị trường, từ gói hút ẩm đến cải tiến hệ thống đóng gói. Họ cũng không ngại tìm kiếm hỗ trợ từ các chương trình tăng tốc, mạng lưới hỗ trợ kỹ thuật như GAIN, CARE, và các quỹ đầu tư phát triển khu vực.
Công nghệ không cần phải đột phá để tạo tác động. Điều quan trọng là chọn đúng bài toán cần giải, hiểu rõ bối cảnh người dùng cuối, và liên tục điều chỉnh theo điều kiện thực tế. Nếu chọn phát triển một giải pháp cho nông nghiệp tại các nước đang phát triển, hãy bắt đầu từ những quy trình đơn giản nhưng có thể số hóa từng phần, tận dụng công nghệ thấp nhưng bền vững, và đừng đánh giá thấp vai trò của các tổ chức phi lợi nhuận trong việc tạo lực đẩy hệ sinh thái.
